Το παραδοσιακό τραγούδι, και ιδιαίτερα το δημοτικό τραγούδι, αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους πυλώνες της παραδοσιακής μουσικής στην Ελλάδα. Είναι μια ζωντανή, προφορική παράδοση που περνάει από γενιά σε γενιά, εκφράζοντας τις εμπειρίες, τα συναισθήματα και την ιστορία του λαού μέσα από τη μουσική και την ποίηση.
Το παραδοσιακό τραγούδι είναι λαϊκό δημιούργημα: ανώνυμο, συλλογικό και βαθιά συνδεδεμένο με την καθημερινότητα, τα ήθη, τα έθιμα και τις ανάγκες της κοινότητας. Συνοδεύει όλες τις εκφάνσεις της ζωής – από τη γέννηση μέχρι το θάνατο – και εμφανίζεται σε κοινωνικές εκδηλώσεις, τελετές, γιορτές, πανηγύρια, γάμους, ακόμα και στον μόχθο της καθημερινής εργασίας.
Το δημοτικό τραγούδι ειδικότερα περιλαμβάνει πολλές μορφές: τραγούδια αγάπης, μοιρολόγια, τραγούδια της ξενιτιάς, νανουρίσματα, κλέφτικα, ιστορικά και ηρωικά τραγούδια. Μέσα από αυτά αποτυπώνονται ο έρωτας, η θλίψη, η χαρά, η παλικαριά, η προσμονή, η ελπίδα. Είναι ένας καθρέφτης του λαϊκού ψυχισμού και της συλλογικής μνήμης.
Η μουσική και ποιητική δομή του παραδοσιακού τραγουδιού διαφέρει από περιοχή σε περιοχή, δίνοντας ξεχωριστό χρώμα και χαρακτήρα σε κάθε τοπικό ρεπερτόριο. Για παράδειγμα, τα ηπειρώτικα τραγούδια είναι συνήθως αργά, λυρικά και πολυφωνικά, ενώ στη Θράκη και τα νησιά επικρατούν πιο γρήγορα και χορευτικά τραγούδια.
Η ερμηνεία μπορεί να είναι μονωδική (από έναν τραγουδιστή) ή ομαδική, ενώ σε ορισμένες περιοχές συναντάμε τη μοναδική πολυφωνία (όπως στην Ήπειρο), όπου οι φωνές συνδυάζονται σε εντυπωσιακή αρμονία. Το τραγούδι συνοδεύεται συχνά από παραδοσιακά όργανα όπως το κλαρίνο, το λαούτο, η λύρα, το σαντούρι, το νταούλι, ανάλογα με τη γεωγραφική και μουσική παράδοση της κάθε περιοχής.
Το παραδοσιακό και δημοτικό τραγούδι δεν είναι απλώς κομμάτι του παρελθόντος· είναι ζωντανό και συνεχίζει να συγκινεί, να διδάσκει και να εμπνέει μέχρι σήμερα. Μέσα από το τραγούδι, η παράδοση αποκτά φωνή και διατηρείται ζωντανή, μεταφέροντας τη σοφία, την ομορφιά και το συναίσθημα του λαού μέσα στον χρόνο.
