Τα ξύλινα πνευστά αποτελούν μία από τις βασικότερες οικογένειες οργάνων στην κλασική μουσική και διακρίνονται για την ηχητική τους ποικιλία, την εκφραστικότητα και τον ουσιαστικό ρόλο τους στην ορχήστρα και στη μουσική δωματίου. Παρά το όνομά τους, δεν είναι όλα κατασκευασμένα από ξύλο – για παράδειγμα, το φλάουτο κατασκευάζεται πλέον κυρίως από μέταλλο – όμως ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία λόγω του τρόπου παραγωγής του ήχου και της ιστορικής τους προέλευσης.
Το φλάουτο είναι ένα από τα παλαιότερα πνευστά όργανα και φημίζεται για τον καθαρό, φωτεινό και αιθέριο ήχο του. Ανήκει στην κατηγορία των αερικών πνευστών, καθώς ο ήχος παράγεται από την κατεύθυνση της ροής του αέρα πάνω από την οπή του επιστομίου, χωρίς τη χρήση γλωσσίδας.
Το φλάουτο με ράμφος, γνωστό και ως φλογέρα ή ρεκόρντερ, έχει μακρά ιστορία, ιδιαίτερα κατά την Αναγέννηση και το Μπαρόκ. Είναι πιο απλό στη δομή του και παράγει έναν γλυκό και διαυγή ήχο. Αν και λιγότερο συνηθισμένο στη συμφωνική ορχήστρα, χρησιμοποιείται συχνά στη μουσική δωματίου και στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Το όμποε είναι όργανο με διπλή γλωσσίδα και έχει έναν χαρακτηριστικό, διαπεραστικό και εκφραστικό ήχο. Συχνά χρησιμοποιείται για να εισάγει σόλο θέματα, καθώς ξεχωρίζει εύκολα μέσα στον συμφωνικό ήχο. Έχει έντονη συναισθηματική φόρτιση και απαιτεί εξαιρετικό έλεγχο της αναπνοής.
Το φαγκότο, επίσης με διπλή γλωσσίδα, είναι το βαθύφωνο της οικογένειας. Έχει θερμό, γεμάτο και κάποιες φορές σκωπτικό ή κωμικό ηχόχρωμα, και παίζει σημαντικό ρόλο τόσο στη μελωδία όσο και στη συνοδεία, προσδίδοντας βάθος στην ορχηστρική υφή.
Το κλαρινέτο διαθέτει μονή γλωσσίδα και έχει από τα πιο ευρεία ηχοχρώματα και εκτάσεις ανάμεσα στα ξύλινα πνευστά. Μπορεί να αποδώσει ήχους από πολύ μαλακούς και ρομαντικούς μέχρι δυνατούς και έντονους. Είναι εξαιρετικά ευέλικτο, και χρησιμοποιείται σε όλα τα είδη μουσικής – από σόλο έργα και μουσική δωματίου μέχρι μεγάλα συμφωνικά έργα.
Το σαξόφωνο, αν και δεν συναντάται συχνά στην παραδοσιακή συμφωνική ορχήστρα, έχει χρησιμοποιηθεί από πολλούς συνθέτες του 20ού και 21ου αιώνα στην κλασική μουσική. Είναι κατασκευασμένο από μέταλλο αλλά ανήκει στα ξύλινα πνευστά λόγω της μονής γλωσσίδας που χρησιμοποιεί, όπως το κλαρινέτο. Έχει πλούσιο, εκφραστικό ήχο και μεγάλη δυναμική ευελιξία.
Τα ξύλινα πνευστά είναι απαραίτητα στην ορχηστρική σύνθεση χάρη στη μοναδική τους ικανότητα να αποδίδουν τόσο λεπτές αποχρώσεις όσο και έντονες εκφραστικές κορυφώσεις. Καθένα έχει το δικό του ηχοχρώμα και χαρακτήρα, συμβάλλοντας καθοριστικά στην πολυμορφία και τη μαγεία της κλασικής μουσικής.
